Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΜΟΙΑ ΤΗΣ
ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥΡΚΟΥ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ 23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗ ΜΑΛΤΑ ΚΑΤΟΠΙΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ)
…. Οι ως άνω λοιπόν οπλαρχηγοί στην προσπάθεια τους ν διαφύγουν, ήρθαν αντιμέτωποι με τα στρατεύματα μας και ελπίζοντας ότι θα ανακουφίσθουν από το δυσβάσταχτο φορτίο και θα δραπετεύσουν, έστειλαν στον θάνατο 800 γυναικόπαιδα( μη δυνάμενοι να διαμείνουν μαζί τους), και διέφυγαν στα βουνά φωνάζωντας ο ένας στον άλλο να διαφύγουν όσο πιο μακριά μπορούσαν.
Οι υπόλοιποι από τους Έλληνες που περίμεναν στο Μεσολόγγι μέχρι την κατάληψη της πυροβολαρχίας μας , παρατήρησαν ότι οι δυο οπλαρχηγοί τους είχαν διαφύγει περιερχόμενοι σε τέτοια κατάσταση ανησυχίας και σαστιμάρας που εγκατέλειψαν τις θέσεις των, 400 από αυτούς κλείσθηκαν στον ανεμόμυλο και άνω των 500 άλλων βρήκαν καταφύγιο στις διάφορες πυροβολαρχίες των στην παραλία.
Τα στρατεύματα μας αντιλαμβανόμενα των σύγχυση των επαναστατών, έκαναν έφοδο μερικοί από την θάλασσα , μερικοί από την ξηρά , και κατέλαβαν τα οχυρώματά τους , τους έρριξαν δε βολές προς κάθε κατεύθυνση ως δείγμα της επιτυχίας των. Εκείνη την ώρα, πολλά γυναικόπαιδα που είχαν μείνει απροστάτευτα έτρεξαν προς τα χαντάκια κοντά στην θάλασσα με σκοπό να διαφύγουν από τους άνδρες μας οι οποίοι τους κυνηγούσαν , αλλά πνίγηκαν.
Τα στρατεύματά μας έχοντας λάβει διαταγές να υποτάξουν την πόλη εκείνη τη νύχτα , και να σφάξουν οποιονδήποτε συναντούσαν, όρμησαν στην πόλη του Μεσολογγίου και είτε πήραν αιχμαλώτους είτε τους έσφαξαν όλους όσους βρήκαν. Αρκετά γυναικόπαιδα αιχμαλωτίσθηκαν . Οι 500 Έλληνες που είχαν κλεισθεί στις πυροβολαρχίες στην παραλία, δέχθηκαν τότε επίθεση και μετά από έντονη μάχη ήσαν όλοι νεκροί μέσα σε διάστημα δυο ωρών.
Μετά από αυτό ουδείς δεν είχε απομείνει εκτός των 300 που είχαν κλεισθεί στον ανεμόμυλο. Αυτοί δέχθηκαν τότε επίθεση από τους άνδρες μας και οι επαναστάτες(οι περισσότεροι εξ αυτών αξιωματικοί) αντιλαμβανόμενοι τον επερχόμενο θάνατο έβαλαν φωτιά στα πυρομαχικά τους και ανατινάχθηκαν.
Η καταστροφή των επαναστατών δεν έχει όμοιά της, οι αριθμοί όσων σκοτώθηκαν είναι :
-Στους πρόποδες του όρους: 800
-Εντός της πόλεως: 2.100
- Όσοι αιχμαλωτίσθηκαν σε διάφορα μέρη(άνδρες): 150
-Γυναίκες που σκοτώθηκαν: 1.300
-Γυναικόπαιδα που πνίγηκαν: 800
-Γυναικόπαιδα που αιχμαλωτίσθηκαν: 3.400
Σύνολο : 8.250
