…ΤΟ ΝΤΑΟΥΛΙ ΚΑΙ Η ΠΙΠΙΖΑ , ΤΑ ΔΥΟ ΟΡΓΑΝΑ ΑΥΤΑ ΝΟΜΙΖΟΝΤΑΝ ΑΡΕΝΩΠΑ , Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΟΥΣ ΗΤΑΝ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ & ΑΓΡΙΑ ΜΙΛΟΥΣΕ ΣΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΤΩΝ ΣΚΛΑΒΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΘΥΜΙΖΕ ΞΕΣΗΚΩΜΟΥΣ , ΦΟΥΡΤΟΥΝΕΣ, ΜΑΧΕΣ.

…Στην πατρίδα μας , στην ύπαιθρο κυρίως Ελλάδα , ίσαμε το τέλος τουλάχιστο της βασιλείας του Όθωνα η πίπιζα και το νταούλι ήταν τα μοναδικά μουσικά όργανα.

Είναι γνωστό ότι στην Ελληνική επανάσταση ο κάθε αρχηγός  ή καπετάνιος είχε στ’ ασκέρι του δυο τρείς γύφτους , που ύστερα από κάθε μάχη έπαιζαν την πίπιζα και το νταούλι. Τα παληκάρια διασκέδαζαν είτε χόρεβαν. Οι Γύφτοι που μαζί με τους ψυχογιούς ήσαν στο υπηρετικό προσωπικό των καπεταναίων , είναι εξαιρετικής σημασίας για το δημοτικό μας τραγούδι της εποχής, με το πλάσιμο  την διατήρηση , την μουσική του. Τελειώνοντας η επανάσταση οι Γύφτοι έφυγαν απ’ τους καπεταναίους αλλά γυρίζοντας στην Ελλάδα από χωριό σε χωριό συνέχισαν το έργο τους πλάθοντας καινούργια τραγούδια είτε διατηρώντας τα παλιά.

Μονολότι οι Γύφτοι στην Ελλάδα ήξεραν βιολί και κλαρίνο ωστόσο η προτίμηση τους ήταν αποκλειστικά στην πίπιζα και το νταούλι. Αυτή η προτίμηση δεν γινόταν από πείσμα, αλλά από ανάγκη κοινωνική. Στα χωριά ο λαός προτιμούσε το νταούλι και την πίπιζα ,απλούστατα  γιατί τα δυο αυτά όργανα νομίζονταν αρενωπά , η μουσική τους ήταν πρωτόγονη, άγρια  μιλούσε  στις ψυχές των σκλάβων και τους θύμιζε ξεσηκωμούς , φουρτούνες, μάχες , ενώ το βιολί και το κλαρίνο με την ήμερη και γλυκειά μουσική τους μιλάνε γλώσσα πιο μαλακιά, μιλάνε στην καρδιά αστών, που λίγο πολύ έχουν λύσει τα προβλήματα της ζωής τους, η διασκέδαση γι’ αυτούς είναι πραχτική και κοινωνική ανάγκη.

‘’ΟΙ ΓΥΦΤΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ‘’ Σελ. 86  , ΤΑΚΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΥΤΟΣ ΗΤΟΝ Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡ ΤΩΝ Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ , ΗΜΠΟΡΟΥΣΕΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΜΟΙΑΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΛΕΟΝ ΑΓΡΙΑ ΖΩΑ , ΤΑ ΠΛΕΟΝ ΤΡΟΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΚΛΗΡΑ ΤΗΝ ΩΡΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΑΓΓΕΛΟΥΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΑΝΑΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΙΣ.

  ‘’…..Η Φρουρά είχεν συνειθίσει να βαστά το τζαπί , το φκυάρι μαζί και το ντουφέκι εις στο χέρι. Ότι ημπορούσε να δίδη άνεσιν εις τον εαυτόν της, ήτον να τρέχη από τον πόλεμο εις την εργασίαν, και από την εργασίαν εις τον πολεμον. Ιδού η διασκέδασις των , και με το σπαθί εις την μέσην ή το γιαταγάνι εις το ζωνάρι, μα ζί με ταις πιστόλαις να έχη σιμά το πετζί(τομάρι) να ζυμώνη και να ψήνη το ψωμί , το γουδί δια την σκορδαλιάν του(να δροσίζεται), τέλος να μαγειρευή κανένα ψαράκι, όλα αυτά να τα κάμνη εις την θέσιν του όπου ευρισκετο, και νύκτα ημέρα ακούραστος να εργάζεται.

Αξιωματικοί και στρατιώται αμίμητοι δια την καρτερίαν, αμίμητοι δια την αφοβίαν, αμίμητοι δια την κακοπάθειαν και κόπους, αμίμητοι  δια την ομόνιαν των τότες, δεν ήκευρεν με τι  να τους παρομοιάση κανεις. Ημπορούσες να τους παρομοιάσης με τα πλέον άγρια ζώα , τα πλέον τρομερά και σκληρά , την ώραν του πολέμου με τους εχθρούς και με αγγέλους εις τας αναμεταξύ των σχέσεις

Δεμένα τα μανίκια των υποκαμίσων των όπισθεν εις ταις πλάταις, με τους βραχίονες έξω, τρέχοντες να δώσουν βοήθειαν όπου ακούγετο αυξανόμενος ο πόλεμος, έτρεχαν ώσαν τυφλοί εις την φωτιά. Αυτός ήτον ο χαρακτήρ των ο  πολέμικός…… ‘’

Η παραμικρά δραστηριότης να ακολουθούσεν , ως προς τον ντουφεκισμόν εις κανένα των προμαχώνων , άφηναν όλοι τα γουδιά τους, τους τεντζερέδες , τα πετζιά, την καλύβα , την κάπα, και έτρεχαν αφρισμένοι , να πιουν εχθρικόν αίμα.  

Οι τοποθετημένοι π.χ. εις εκείνον τον προμαχώνα, μόλις πυροβολούσαν τον πρώτον, και πλέον η συρροή δεν τους έδιδεν αράδα να πυροβολήσουν κατά των εχθρών.  Παύοντας ο δραστήριος πόλεμος , εδιηγείτο ο καθείς τα παράξενα της συμπλοκής, άλλος εδώ γελούσεν  , άλλος χόρευεν , και επειδή οι Τούρκοι ήτον τόσον πλησίον και τα άκουγον , η ευθυμία των εσκλήρυνεν , και λύσσιαζαν περισσότερο , από την μανία των. ‘’

ΝΙΚΟΛΑΟΥ Κ. ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ ,  Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επανάστασης Των Ελλήνων 1821- 1833.

ΝΤΟΥΛΑΜΑΣ ή ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΛΑ , Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ & ΔΥΤΙΚΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

ΝΤΟΥΛΑΜΑΣ ή ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΛΑ  , Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ & ΔΥΤΙΚΗ ΡΟΥΜΕΛΗ
''Στο κεφάλι φορούσαν κόκκινο ΦΕΣΙ τυλιγμένο μ’ ένα  πολύχρωμο σάλι. Τα κεφάλια ΞΥΡΙΣΜΕΝΑ ΜΠΡΟΣΤΑ . Τα μαλλιά τους ήσαν ΜΑΚΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΝΟΝΤΑΝ ή ΔΕΝΟΝΤΑΝ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΦΕΣΙ .  Ελαφριά η φορεσιά τους. Μια ΠΟΥΚΑΜΙΣΑ που έσφιγγε στην μέση και ένα ΣΙΛΑΧΙ ή ζουνάρι τυλιγμένο πολλές φορές. Ένα ΓΕΛΕΚΙ, κεντημένο χωρίς γιακά και κουμπιά .Η ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΛΑ ,το βρακί και τα τσαρούχια συμπλήρωναν την αμφίεση.''
WILLIAM BLACK (Άγγλος Ιατρός χειρούργος σε βρετανικό πολεμικό πλοίο )

''Οι Έλληνες  έγδερναν τα σκοτωμένα άλογα των Τούρκων και τα έφτιαχναν τσαρούχια με την τριχωτή όψη προς τα έξω. ''
Αναφορά για τους Αιτωλοακαρνάνες από τον  Πρώσσο υπολοχαγό Adolph vou Lubtow ακόλουθος του Στρατηγού Νόρμαν .